Исломда йигит ва қизларнинг тўйдан аввал учрашишлари, биргаликда вақт ўтказишлари қаттиқ қораланганига қарамай бизнинг юртимизда бу нарсалар оддий ҳолга айланиб қолди. Кўча-куйда қўл ушлашиб юрган номаҳрам йигит ва қизлар билан ҳеч кимнинг иши йўқ. Ҳатто ота-оналар ҳам ўз фарзандларининг бундай қилмишларига беписанд бўлиб қолганлар.

Агар уларга бу ишнинг ҳаромлиги ҳақида гап очсанг, “севги-муҳаббат” йўлига тўсқинлик қилаётганинг ҳақида соатлаб маъруза қилиб берадилар. Чет элдан келаётган сериал ва кинолар эса бундай ҳаром амалларни янада кўпроқ “реклама” қилиш билан оввора. Бундай киноларда бош қаҳрамонлар узоқ муддат учрашиб, бир-бирларига севги-муҳаббатларини изҳор қиладилар, сўнгра ўз олдиларидаги қийинчиликларни енгиб баҳтли ҳаёт яшаб кетадилар. Мана шундай соҳта “ҳаёт” га алданиб қолган ёшлар эса бу нарсаларга лаққа тушиб ўтирадилар.

Бундай учрашувларнинг тарафдорларининг гапларига кўра тўйдан олдин узоқ вақт учрашиш ёшлар орасидаги севги-муҳаббатни янада кучайтириб, уларни бўлажак ҳаётга яҳшироқ тайёрлар экан. Бир-бирини узоқ вақтдан бери таниганлар турмуш қурганларида ҳам бир-бирлари билан узоқ ва баҳтли ҳаёт кечиришар экан. Биз бугунги мақоламиз билан мана шундай афсоналарга чек қўймоқчимиз.

Бунинг учун “севги-муҳаббат” нинг ватани бўлган АҚШ ва Европа давлатларида янги турмуш қурганлар ва ажрашганлар ҳақидаги маълумотларни ўрганиб чиқайлик.

Келинг аввал Ўзбекистондаги аҳволга назар солайлик.

Юқоридаги маълумотларга кўра 2006 йилда минг кишига ўртача 7.8 та янги оила ва 0.6 та ажрашганлар тўғри келган. Тушунарлироқ қилиб айтадиган бўлсак, агар Ўзбекистон аҳолисини таҳминан 25 млн. деб олсак 2006 йилда 195000 та янги оилалар пайдо бўлган ва 15000 та оилалар ажрашиб кетган. Яъни ажрашганларнинг сони янги турмуш қурганларга нисбатан 13 баробар камроқ.

Энди эса “севишганлар ватани” АҚШга назар солайлик.

АҚШда ўтган 2008 йилда 1000 кишига 7.5 та янги оила ва 3.6 та ажрашган оилалар тўғри келган. Яъни янги оилаларнинг ажрашган оилаларга нисбати деярли икки баробар.

Ҳудди шундай статистика Европа давлатлари учун:

Европада ҳар 1000 кишига 4.8 та янги оила ва 2 та ажрашганлар тўғри келар экан. Янги оилаларнинг ажрашганларга нисбати 2.4 баробар, албатта АҚШга нисбатан бироз яҳшироқ лекин умуман олганда эса жуда ҳам ёмон.

Келинг энди бошқа статистикага назар солайлик. Қуйидаги расм оилаларнинг ажрашиш % ни кўрсатади.

Юқоридаги маълумотларга кўра энг кам ажрашишлар Ҳиндистонга тўғри келар экан (1.1%), энг кўп ажрашишлар эса АҚШ ва Швецияга тўғри келади, бу давлатларда барча оилаларнинг деярли 55% ажрашиб кетар эканлар.

Илмий тадқиқотлар ва таҳлиллар натижасига кўра АҚШда барча турмуш қурганларнинг 33% биринчи 10 йил ичидаёқ ажрашиб кетадилар, бундан 84% фоизи 3 йил ичида, 91% эса 5 йил ичида ажралиб кетадилар.

Шунингдек Европа давлатларида ҳам бу кўрсаткичнинг жуда юқори эканлигини кўрамиз. Мисол учун Франция (38.3%), Германия (39.4%), Буюк Британия (42.6%) ва Австрия (43.4%) да оилаларнинг ўртача 40% ажрашиш билан тугар экан.

Ҳозирги кунда АҚШда ва Европа давлатларида нафақат тўйдан аввал узоқ муддат учрашиш балки бир-бирини яҳшироқ ўрганиш учун бирга яшаш ҳам авж олиб кетган. Кузатишларга қараганда АҚШда 1970 йилдан сўнг тўйдан аввал бирга яшайдиганларнинг сони 700% га кўтарилган. АҚШда турмуш қурган аёлларнинг 31% турмуш қуришдан аввал бирга яшаганлар.

Ўз-ўзидан савол туғилади, тўйдан аввал бирга яшаганлар камроқ ажрашадиларми ёки тўйдан аввал бирга яшамай турмуш қурганларми?

Статистик маълумотларга қараганда 20 ва 30 ёш оралиғида бўлганларнинг ва тўйдан аввал бирга яшаганларнинг 63%, ҳудди шу ёшдаги бирга яшамай турмуш қурганларнинг эса 33% ажрашиб кетадилар. Демак “бир-бирларини яҳшироқ билиш учун” тўйдан аввал бирга яшаганлар, бундай қилмаганларга нисбатан икки баробар кўпроқ ажрашар эканлар.

Виллиам Аксин ва Арланд Торнтонларнинг илмий тадқиқотларига қараганда турмуш қуришдан аввал узоқ муддат давомида учрашиб юрганларнинг 50-100% тўйдан сўнг ажрашиб кетадилар. (William Axinn and Arland Thornton, “The Relationship Between Cohabitation and Divorce: Selectivity or Casual Influence?” Demography, Vol. 29, 1992, page 358.)

Франсис Голдшайдернинг илмий изланишлари эса шуни кўрсатадики “Турмуш қуришдан аввал бирга яшаб юрганларнинг 20% ўз жуфтини ташлаб уйларига қайтсалар, турмуш қурганларнинг 2% гина бундай қиладилар”. (Frances Goldsheider, Arland Thornton, and Linda Young-DeMarco, A Portrait of the Nest-Leaving Process in Early Adulthood, Demography, 1993, p. 694.)

Бошқа маълумотларга кўра турмуш қуришдан аввал бир-бирини яҳши ўрганиш мақсадида бирга яшаган жуфтларнинг 39% 3 йили ичида, 49% эса 5 йили ичида ажрашиб кетганлар.

Шунингдек илмий тадқиқотлар шуни кўрсатадики тўйдан аввал бирга яшаганлар турмуш қурганларга нисбатан кўпроқ ўз жуфтларига ҳиёнат қилар эканлар. Блумштейн ва Шварц аёллар ва эркаклар орасида ўтказган сўровномасига қараганда:

Эрларнинг 11%
Ҳотинларнинг 9%
Тўйдан аввал бирга яшаган эркакларнинг 25%
Тўйдан аввал бирга яшаган аёлларнинг 22%
ўз жуфтларига бир марта бўлса ҳам ҳиёнат қилганлар.

Демак ҳулоса қилиб айтганда бугунда бизнинг ёшларимиз ўрнак олаётган Ғарбча севги-муҳаббат бутунлай инқирозга учраган. Илмий изланишлар кўрсатиб турибдики тўйдан аввал узоқ муддат учрашиш ёки биргаликда яшаш бўлажак турмушнинг фаровон бўлиши гарови эмас экан. Аксинча, бундай оилалар жуда тез ажралиб кетар эканлар. Афсуски ёшларимиз буни тушуниб етгунларига қадар бир неча йиллар ўтиб кетмаса эди.

Аллоҳ барчамизни ҳидоятга бошласин.