Hech e’tibor
berganmisiz, ko‘p hollarda aybdor emas, aybsizlar gap eshitib
yuradi. Ya’ni bir talaba darsga kelmasa, uning o‘zi emas,
balki guruhdoshlari dakki eshitadi. Dekanat guruh rahbariga, guruh
rahbari esa darsga kelib o‘tirgan talabalarga
"murojaat” qiladi.
Biz nega dars qoldiramiz? Shu haqda
o‘ylarkanman, bir nechta taxminiy sabablarni topgandek
bo‘ldim. YA’ni, agar talaba:
— bemor bo‘lsa;
— oilasida biror jiddiy muammo bo‘lsa;
— ishlasa;
— o‘qishni xohlamasa yoki umuman qiziqmasa;
— domladan, o‘quv dargohi nazoratidan qoniqmasa;
— dars yoqmasa;
— ishongan "odami” bo‘lsa, darsga kelmasligi mumkin.
Bunday sabablarni yana ko‘plab keltirishimiz
mumkin. Ammo menimcha, o‘qishga umuman qiziqmaslik va
universitetdagi nazoratni pisand qilmaslik sabablari haqiqatga
yaqinroq bo‘lsa kerak. Chunki "oliy
ma’lumotli bo‘lib, kelajakda biror kasbni egallayman”
degan inson kasallikni yoki oilasidagi ba’zi muammolarni bahona
qilmaydi. Darvoqe, shu xususda biz bugun ancha "ilgarilab”
ketganmiz. Chunki dars qilishni xohlamasak, ertasiga domlalarimizga
odat bo‘yicha "chiroq o‘chib qolgani”ni bahona
qilamiz. Holbuki buyuk kashfiyotlari bilan tarixda o‘z nomini
qoldirgan ajdodlarimiz davrida elektr chirog‘i degan narsaning
o‘zi bo‘lmagan-ku! Balki biz ham ota-onamiz berayotgan
to‘kin hayot shabadalaridan sarxush bo‘lib, bilim olishni
oxirgi o‘rinlarga qo‘yayotgandirmiz. Balki
tanish-bilishlarning "yog‘liqgina” ishga kiritib
qo‘yishlariga ishonib, oliygohga faqat diplom olish uchungina
kirgandirmiz. Xullas, sabab-u, bahonalar bisyor.
Talabaning darsga qatnashishi bir tarafdan
domlalarga ham bog‘liqqa o‘xshaydi. Chunki talaba
domlaning yuritadigan "siyosat”iga qarab ish ko‘radi.
YA’ni, yangi domla darsga kirar ekan, o‘zidan oldin u
haqidagi "dannыy”lar yetib keladi. Talabalar shunday
ustamonlik bilan "tekshiruv-surishtiruv” ishlarini olib
borishadiki, orada yuqori kursdagilar ham, bitirib ketganlar ham
"bebahra” qolishmaydi. Agar domla qattiqqo‘llik
borasida nom chiqargan bo‘lsa, talabalarning darslarga
tayyor bo‘lishini ko‘ring. Mabodo o‘rtacha
toifada bo‘lsa, talabaning "oyoq olishi” ham shunga
yarasha bo‘ladi.
— Bizda shunday talabalar borki,
o‘qish boshlanganda bir-ikki keladi-yu, keyin
"yo‘qolib” qolishadi, — deydi TDIU talabasi
Qahramon Qalandarov. — Lekin hozir bir qattiqqo‘l domlaning
darsi qo‘yilgan. Uning darsidagi davomat 99 foiz bo‘lganiga
o‘zimiz ham ishonmadik. Agar barcha domlalar shunday
bo‘lsa, qochoq talabalar kamayarmidi?
Ha, bejizga bu dunyoni bir kam dunyo deb
aytishmagan. Bir tomonda ilm olishga chanqoq, iqtidorli
yoshlar imkoniyati yo‘qligi va omad yuz o‘girgani
sababmi oliy dargohga kirolmay yursa-yu, bir tomonda peshonasi
yaltiragan talaba bu baxtning qadriga yetmasa.
Bundan bir necha yil oldin respublika fan
olimpiadasining viloyat bosqichida bir qiz bilan tanishib qolgandim.
O‘zini Ziyoda deb tanishtirgan bu qiz olimpiada sinovlari
davomida o‘zining bilimi va iqtidorini namoyish etib,
ko‘pchilikning e’tiborini tortgandi. Keyinchalik uni
universitetga hujjat topshirayotgan paytda uchratib qoldim. Biz bir
fakulьtetga hujjat topshirdik. Nihoyat, hayajonli imtihon davri
abituriyentlarni o‘z sinovidan o‘tkazdi. Kimlardir talaba
bo‘ldi, yana kimlardir taqdirga tan bergancha ortiga qaytdi.
Keyinchalik bilsam, Ziyoda o‘qishga kirolmagan ekan.
Universitetga kirib, umuman "qorasini
ko‘rsatmaydigan” kursdoshlarimga qarab
(bunday talabalarning qanday yo‘l bilan o‘qishga
kirishganining o‘zi bir jumboq!), bir narsani o‘ylab
qolaman. Uning o‘rniga Ziyodadek o‘qishga ishtiyoqmand
yoshlar qabul qilinganda, balki ilm ham, davomat ham bo‘zlab
qolmasmidi?!
|
