|
Yohud u haqda 30 fakt...
Inson o’zini yer yuzidagi eng aqlli jonzot deb hisoblaydi-yu, lekin o’zi haqida deyarli hech narsa bilmaydi. Haqiqatan ham inson hayratga to’la mavjudot. Uning tanasidagi har bir hujayrasi sayyoramizning bir bo’lagi. Quyidagi faktlar insoniyatning naqadar sirli ekanini isbotlaydi.
1. Sog’lom odam o’pkasidagi havo aylanmasi (nafas olish va chiqarishlar) bir daqiqada 5-9 litrni tashkil etadi.
2. Agar inson tanasidagi eritrotsitlarni yonma-yon terib chiqilsa, Yer sharini ekvator bo’ylab uch marta o’rab chiqishga yetadi.
3. Inson tanasidagi kapillyar qon tomirlar soni 100-160 milliardni tashkil etadi. Agar ularni bir-biriga ulab chiqsak, uning uzunligi 60-80 ming kilometrga yetadi. Bu Yer ekvatoridan ikki marta uzun deganidir.
4. Insonning yirik arteriya tomirlari 20 atmosfera bosimini ko’tara oladi.
5. Qadimgi Gretsiyada odamlar o’rtacha 29 yil yashaganlar. XVI asrda Yevropada o’rtacha yashash yoshi 21, XVII asrda 26, XVIII asrda 34, XX asr boshlarida 50, XX asr o’rtalarida 70, oxirlarida esa 60 yoshni tashkil etgan.
6. Tishni emalining qattiqlik darajasini kvarts bilan tenglashtirishadi. Chunki eng o’tkir qilich ham tish emalini kesolmay, o’tmaslashib qoladi.
7. Inson miyasidagi ba’zi hujayralar qayta tiklanmaydi. Ammo ular bajaradigan vazifalarni boshqa hujayralar o’z zimmasiga oladi.
8. Oshqozonning 1 kvadrat santimetr yuzasida yuzdan oshiq bezlar mavjud. Ular juda qalin joylashgan.
9. Inson butun umri davomida 2,5 tonna oqsil, 1,3 tonna yog’, 17,5 tonna uglevod va 75 tonna suv iste’mol qiladi.
10. Inson tanasida taxminan 3 kilogramm mineral tuzlar mavjud bo’lib, ularning oltidan besh qismi skeletda yig’ilgan. Yetuk odam tanasidagi osh tuzi miqdori taxminan 300 grammni tashkil etadi.
11. 15 gramm adrenalin Yer sharidagi barcha odamlarga yetib ortadi.
12. Inson tanasi 44-45,5 darajagacha isitmani ko’tarishi mumkin.
13. Bir inson tanasidan bir kunda chiqadigan issiqlik 33 litr muzni eritib, qaynatishga yetadi.
14. O’rtacha 60 yil yashagan inson umrining 20 foizi uyquda o’tadi.
15. Terining 1 kvadrat santimetr qismida yuzdan ortiq og’riq sezuvchi nuqtalar bo’ladi. Butun tana bo’ylab joylashgan bunday nuqtalar soni milliontadan oshiq.
16. Agar inson tanasidagi eritrotsitlarni minutiga yuz dona tezlikda sanasak, ularning barchasini sanab chiqish uchun 450 yil ketadi.
17. Suyaklardagi nervlar bir kunda 320 milliard eritrotsit ishlab chiqaradi.
18. Leykotsitlar 4-5 yil yashaydi, xolos.
19. Qon tarkibi ba’zi moddalarning doimiy mavjudligi bilan hayratga loyiq. Uning tarkibida doimiy tarzda 5-8 foiz oqsil, 0,07-0,12 foiz qand, umumiy hisobda 9,9 foiz tuzlar mavjud. Kaliy, natriy va kalsiy tuzlari aniq tarkibiy o’ringa ega.
20. Voyaga yetgan odam yuragidan chiqqan qon tanani 20-28 soniyada aylanib chiqadi. Bolalarda bu jarayon 15 soniya, o’smirlarda esa 18 soniyani tashkil etadi. Bir sutka davomida esa qon tana bo’ylab 1,5-2 ming marta aylanib chiqadi.
21. Yurakning vazni tana vazning 1/200 qismini tashkil etadi. Biroq tanadagi barcha a’zolarga sarflanadigan energiyaning 1/20 qismi yurakka sarf bo’ladi. Chunki moddalar almashinuvi boshqa a’zolarga nisbatan yurakda 10-20 marta amalga oshadi.
22. Odam nafas chiqarganda o’pkadan chiqadigan havo tarkibidagi karbonat angidrid gazi atmosferadagidan yuz marta ko’proqdir.
23. Inson jigari tanadagi boshqa a’zolarga nisbatan o’n marta ko’proq kislorod talab etadi.
24. Bir daqiqada jigardan 1,5 litr qon oqib o’tadi, bir sutkada esa 2000 litr.
25. Inson tanasida oqsil bo’lmagan joy yo’q. Qon va muskullarda umumiy vaznning beshdan bir qismi oqsildan iborat bo’ladi. Miyada esa o’n ikkidan bir qism. Hattoki, tish emalida ham yuzdan bir qism oqsil mavjud. Turli a’zolarda oqsil quruq modda sifatida bo’ladi.
26. Tanadagi oqsillarning yarmi har 180 kun ichida yangilanib turadi. Jigardagi oqsillar esa 17-20 kun ichida yangilanadi.
27. Inson miyasining 80 foizini suv tashkil etadi. Muskullarning 76, suyaklarning 25 foizi – suv.
28. Bitta odamning ichki sekretsiya bezlari umumiy vazni 100 grammni tashkil etadi.
29. Gipofiz bezlari miya bilan 100 mingdan ortiq asab tolalari orqali o’tadi.
30. Inson sochi sovun ko’pigi devoridan 5000 marta, kapillyar tomirlardan 5 marta, o’rgimchak to’ridan esa 20 marta yo’g’on.
Shuningdek, yana bir fakt, odam ko’zini yummasdan turib aksira olmaydi.
| 
