Evropaning 5 kichik davlatlari shulardir: Liechtenstein (Lihtenshtayn) Qirolligi, San Marino Respublikasi, Monaco Qirolligi, Luksemburg Baronligi va Andorra.

Liechtenstein Qirolligi:

159 km2 yer o’lchamiga ega bo’lgan mamlakatning poytaxti Vaduz (Vaduts). Parij-Vena orasida qatnaydigan "Arlberg” Ekspress poezdining Buchs bekatida tushib, u yerdan avtobus orqali Vaduz ga boriladi. Vaduz, Lotinchada "Shirin Vodiy” ma’nosini bildiruvchi "Val Duce” so’zlaridan olingan. Poytaxt Vaduz joylashgan "Shirin Vodiy”, dunyoning eng sifatli va lazzatli vinolarining ishlab chiqariladigan uzum bog’lari bilan qoplangan.

Vaduz shaxrining dunyodagi bir boshqa ahamiyati, 4600 dollar puli bo’lgan odamning, Vaduz Advokatlar Kengashiga a’zo bir advokatni "mahalliy mudir” sifatida ishga olib, bu yerda hech qanday soliq to’lash majburiyati bo’lmagan shirkat qurishi mumkin. Bu sharoitdan foydalanib qurilgan "nomiga shirkatlar”, halqaro shirkatlarning foydalaridan soliq to’lamaslik uchun, millionlarcha pullarning banklardagi yashirin hisob raqamlariga o’tkazish tarafidan bu shirkatlarga foyda keltirmoqda. Bu o’lkaning bu ishdan foydasi qurilgan shirkattan olgan mingda bir yarim (100% dan 0,15%) miqdorida kichik ko’ringan, aslida yakuniy hisobda judayam kotta miqdorlarga chiqadigan hissadir.

Bundan tashqari turizm va markachilik asosiy foyda manbalaridir. O’lkaning aholisi 17.000. Liechtenstein Alp tog’lari o’tgan mintaqadir. Sharq va janubida Shvetsariya, janub va shimolida Avstriya joylashgan. Poytaxt Vaduz 4000 aholili bir qishloq ko’rinishidadir.

Liechtensteinda 20 km temir yo’li, 3000 telefon va 15 shaxsdan iborat xavfsizlik tashkiloti mavjut.

Boshqaruv tizimi qirollikdir. Qirolning mansub bo’lgan honadoni, Evropaning eng eski va eng mashxur honadonidir.

San Marino Respublikasi

Nafaqat Evropaning, balki dunyoning eng kichik davlatidir. Maydoni 98 km2 bo’lgan San Marinoning aholisi soni 15.600 dir. Italyaning shimol-sharqida, Adriatika sohillariga yaqin Rimini tepalari ustida joylashgan mamlakatdir. Halqi bog’bonlik, chorvadorlik va qishloq ho’jaligi bilan shug’ullanadi. Poytaxti San Marinoning aholi soni 6000 atrofida.

Qonunlar yengil bo’lgani uchun, Italyada ajrashish mavzusida qiyinchiliklarga duch kelgan oilalar bu yerga keladilar.

San Marino Respublikasi 16. asrda qurilgan. 60 a’zoli Millat Majlisi bor. "Capitani Regenti” deb ataladigan ikki davlat boshlig’i majlis tomonidan saylanadi. Halqi italyan tilida gaplashadi va katolikdirlar. Bir paytlar qimor o’ynalgan kazinolar keyinchalik e’tibor pasaygani tufayli yopilgan. Pochta markalari davlatning eng muxim foyda manbaidir.

Monaco Qirolligi

O’lka ismi bu yerning ilk istiqomatchilari bo’lgan eski greklar tomonidan mifologik qahramon Monoikos ismidan olingan.

Monaco 8. asrdan beri mustaqil davlatdir. Faqatgina Frantsuz Revolyutsiyasi paytida frantsuzlar tomonidan Frantsiyaga qo’shilgan, 1815 yili Sardunya davlati himoyasida o’z mustaqilligiga qayta erishgan. 1911 yili monaco qiroli Albert 18 a’zoli bir milliy majlis qurgan.

Maydoni 1,5 km2, aholisi soni 20.000, potaxti Monacodir. Shaxar Alp tog’lari etagida va dengiz sohilida joylashgan. Yillik issiqlik o’rtacha 15C. Shu sababli har mavsumda juda ko’p turist bu shaxar davlatga keladi. Dunyo boylarining dam olish maskani deyish mumkin. Monaco, Frantsiyaning Nice va Mentone shaxarlari orasida, temir yo’li ustida joylashgan. Har km.ga 15.000 kishi to’g'ri kelgani uchun aholi zichligi bo’yicha 1. o’rinda turadi.

Asl Monakoliklar 2000 atrofidadir, 9000 atrofida frantsuz, undan qolganlari esa ingliz va shvedlardir.

Monaco va Frantsiya o’rtasida bojhona birligi mavjut. Frantsiya pul birligi ishlatiladi. Yuqorida aytib o’tganimizdek turizm eng asosiy manbaidir. Monte Cario (Monte Karlo) kazinosi qimor o’yinlari orqali dunyoga mashxur. Dengiz mezeyi va botanika bog’lari turistlarning diqqatlari tortadi. Monaco, 968 yili Italyaliklarning Grimaldi honadoni tomonidan qurilgan. Haligacha Qirol Rainier boshqaruvidadir. Qirol

Rainier III. eski kino yulduzi Grace Kelly ga uylangan.

1856 yili François Blanc isimli bir frantus tomonidan qurilgan kazino, 1898 yili hususiy bir firma tomonidan olindi. Lekin davlat hissalari kotta foyda keltiradi. Boshqa daromad manbai Monte Carlo radiosu. Tijoriy bir qurulish bo’lgan Monte Carlo radiosi dunyoda judayam mashxurdir.

Luksemburg Baronligi

Frantsiya, Germaniya va Belgiya orasida joylashgan Luksemburg maydoni 2.586 km2 dir. Aholi soni tahminan 350.000.

11. asrda Luksemburg honadoni qaramog’iga kirgan o’lka, turli vaqtlarda Gollandiyaliklar, Ispanlar va nemislar tomonidan ishg’ol qilingan. 52 a’zolik majlisi bor. Poytaxshi Luksemburg, markazdagi katedrali mashxurdir. Aholisi soni 70.000. Luksemburg qishloq ho’jaligi mamlakatidir. Kartoshka, uzum, arpa yetishtiriladigan tuproq judayam sermahsuldir. Og’ir sanoat asosiy temir va po’latdir. Terichilik, to’quv sanoati ham ancha rivojlangan. Mayda aholi 10.000 italyan, 1000 atrofida arab (asosan Jazoirli), 1000 nemis yaxudiylari, 53.000 frantsuz. Italyanlar va arablar turli sanoat sohalarida ishchi sifatida ishlaydilar. 1000 Musulmon, 1000 yahudiy, 4-5.000 protestantlar, qolganlar esa asosan katolik diniga mansubdir.
Mamlakatda o’qish yozishni bilmaydiganlar yo’q.

Andorra

Bojhona hizmati o’ta qattiqqo’lligi bilan tanilgan bu mamlakat keng vodiy ichida, 452 km2 maydonda joylashgan. Tarihi 1278 yilgacha taqaladi. Aholi soni tahminan 7.000 atrofida.

Ispanyaning Urgel rohibi tomonidan qurilgan. Halqi Katalan lahjasida gaplashadi. Siyosit tarafdan frantsuz hukumati himoyasidagi Andorraning 24 a’solik majlisi bir. Kichik radio stantsiyasi asosan frantsuzcha eshittirish beradi. Davlat daromadini bu radio daromadi, bojhona to’lovlari va pochta markalari tashkil qiladi.